Καλώς ήλθατε στο Πολύκαστρο

Το Πολύκαστρο είναι πόλη του νομού Κιλκίς στην Κεντρική Μακεδονία, με 7.064 κατοίκους και πρωτεύουσα του Δήμου Παιονίας. Είναι η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη του νομού Κιλκίς και είναι χτισμένη πάνω στην Παλαιά Εθνική Οδό Θεσσαλονίκης - Ευζώνων και δίπλα στον ποταμό Αξιό.

Η υψομετρική ανύψωση της πόλης είναι 60 μέτρα και χαρακτηρίζεται ως η καλύτερα ρυμοτομημένη πόλη του Νομού Κιλκίς. Στο Πολύκαστρο ιδρύθηκε το πρώτο Κτηματολογικό Γραφείο στην Ελλάδα. Το Πολύκαστρο είναι το ζωτικό κέντρο δέκα δημοτικών διαμερισμάτων και πολλών γύρω οικισμών και χαρακτηρίζεται από μεγάλη εμπορική κίνηση και αναπτυσσόμενο βιοτεχνικό πάρκο.

ο κλίμα του Πολυκάστρου εξαρτάται κατά κύριο λόγο από τον βορειοδυτικό άνεμο Βαρδάρη που φυσάει στην κοιλάδα του Αξιού αρκετές ημέρες καθ' έτος. Ο Βαρδάρης είναι ψυχρός και σχετικά ξηρός άνεμος. Το κλίμα σε γενικές γραμμές είναι ήπιο το χειμώνα (η θερμοκρασία σπάνια πέφτει κάτω από τους -6 °C), και εξαιρετικά θερμό το καλοκαίρι. Αποτελεί μία από τις θερμότερες περιοχές της Ελλάδας κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Τον Αύγουστο του 2012 σημειώθηκε στο Πολύκαστρο η υψηλότερη θερμοκρασία για όλο το 2012 στην Ελλάδα, 44 °C. Το κλίμα είναι ξηρό όταν φυσά ο Βαρδάρης, ενώ σε άπνοια επηρεάζεται από την υγρασία του ποταμού Αξιού. Λόγω του τοπικού βορειοδυτικού ανέμου, υπάρχει μεγάλη ηλιοφάνεια και λίγες σχετικά, βροχοπτώσεις. Τους καλοκαιρινούς μήνες φυσά συχνά νοτιάς που προκαλεί σύντομες καταιγίδες.

Ιστορία

Η περιοχή της Αμφαξίτιδας ή Αμφάξιας Παιονίας, κατοικήθηκε από την απώτερη αρχαιότητα από Παίονες, ενώ κατά την πρώτη χιλιετία π.Χ. καταγράφονται κινήσεις Πελασγών, Θρακών, Βοττιαίων και Βρυγών. Μετά τους Περσικούς Πολέμους τον 5ο αιώνα π.Χ. η περιοχή περιέρχεται στους Μακεδόνες υπό τον Αλέξανδρο Α΄. Στον Πελοποννησιακό πόλεμο, τον 4ο αιώνα π.Χ., οι Θράκες, υπό τον Σιτάλκη, σύμμαχοι των Αθηναίων καταλαμβάνουν πρόσκαιρα την περιοχή. Στις εκστρατείες του Φιλίππου του Β΄ και του Μεγάλου Αλεξάνδρου, η περιοχή ήταν σημείο συγκέντρωσης και στρατοπέδευσης του ιππικού πριν την αναχώρηση. Στην Ελληνιστική περίοδο, η περιοχή είναι αυτοδιοίκητη και γνωστή ως Αμφαξίτιδα με πρωτεύουσα την Αμυδώνα. Τον 1ο αιώνα π.Χ. η περιοχή Πολυκάστρου κυριεύεται από τους Ρωμαίους και τους επόμενους αιώνες οι κάτοικοι ασπάζονται σταδιακά το χριστιανισμό. Κατά τον 4ο αιώνα μ.Χ. η περιοχή δέχεται επιδρομές από Γαλάτες και Γότθους. Τους 6ο και 7ο αιώνα, επιδράμουν στην περιοχή Σλάβοι, Άβαροι και Ούγγροι. Τον 10ο αιώνα, η περιοχή Πολυκάστρου δέχεται ισχυρές πιέσεις από Βουλγάρους που θέλουν να καταλάβουν μέρη του Βυζαντινού κράτους. To 1003 οι Βούλγαροι απωθούνται. Το 1064, η περιοχή μαστίζεται από επιδρομή Ογούζων Τούρκων. Το 1085, την περιοχή λεηλατούν οι Νορμανδοί. Με τις σταυροφορίες, η περιοχή εντάσσεται στην Αυτοκρατορία των Λατίνων από το 1204 έως το 1224. Από το 1225 έως το 1248, η περιοχή της Αμφαξίτιδας υπάγεται στο Δεσποτάτο της Ηπείρου. Το 1249 η περιοχή υπάγεται στην Αυτοκρατορία της Νίκαιας, έως το1260, οπότε και απελευθερώνεται η Κωνσταντινούπολη από τους Λατίνους, και πλέον επανορθώνεται το Βυζαντινό κράτος.

Τουρκοκρατία

Κατά την πρώιμη τουρκοκρατία (14ος αιώνας) φαίνεται να ιδρύεται ο οικισμός του Καρασουλίου, το κατοπινό Πολύκαστρο, όνομα που είναι οθωμανικής προέλευσης και σημαίνει «Μαύρο έλος». (Καρά σημαίνει μαύρο και Σου νερό και κατά προέκταση Μαύρο έλος). Επίσης υπήρχε ο οικισμός Κόλυμπα (Καλύβια) ή Αλτσάκ Καλύβια  νοτιοδυτικά του Καρασουλίου.

  Tο Καρασούλι έγινε έδρα Μπέη. Αρχιτεκτονικό δείγμα της εποχής είναι τα οθωμανικά Λουτρά του Πολυκάστρου, του 14ου αιώνα.Τον 15ο αιώνα, με διαταγή του σουλτάνου φυτεύονται στην περιοχή μουριές με σκοπό την παραγωγή μεταξιού. Η καλλιέργεια συστηματοποιείται. Αυτή η εξέλιξη, φέρνει κατά τους επόμενους αιώνες (16ο και 17ο) στην περιοχή, πολλούς αγροτοεργάτες κυρίως Βούλγαρους, προκειμένου να εργάζονται στα τουρκικά τσιφλίκια, καθώς οι Έλληνες είναι πλέον λιγοστοί και απρόθυμοι να εργάζονται στα τσιφλίκια των μπέηδων.Πολλοί κάτοικοι αναγκάζονται πλέον να χρησιμοποιούν την σλαβική γλώσσα για την επικοινωνία στις δημόσιες εκδηλώσεις. Από το 16ο αιώνα συρρέουν στην περιοχή και πολλοί Σαρακατσαναίοι από την Ήπειρο. Τον 17o και 18ο αιώνα φτάνουν στην περιοχή πολλοί Βλάχοι, εκδιωγμένοι από τη Βόρειο Ήπειρο και Δυτική Μακεδονία από τις λεηλασίες των Τουρκαλβανών. Αυτές οι μετακινήσεις έχουν ως αποτέλεσμα την τόνωση του ντόπιου ελληνικού στοιχείου.

Εθνικοαπελευθερωτικοί αγώνες

Στα τέλη του 18ου αιώνα, το Πολύκαστρο (Καρασούλι) αποτελούσε τσιφλίκι του Γιουσούφ Μουχλίς πασά, γιου του Ισμαήλ μπέη από τις Σέρρες. Οι Καρασουλιώτες ξεσηκώθηκαν το 1822 κατά την Επανάσταση του 1821 με αποτέλεσμα να δεχτούν τα Οθωμανικά αντίποινα μετά την καταστολή των εξεγέρσεων στη Μακεδονία. Έτσι το Καρασούλι καταστράφηκε σχεδόν ολοσχερώς και πολλοί κάτοικοι αναγκάστηκαν να το εγκαταλείψουν. Από τότε ο Ελληνισμός της κωμόπολης συρρικνώθηκε ανεπανόρθωτα, καθώς άρχισαν να εγκαθίστανται Βούλγαροι αγροτοεργάτες προκειμένου να καλύψουν το κενό στα τσιφλίκια. Το 1872 εγκαινιάζεται η σιδηροδρομική γραμμή Θεσσαλονίκης - Βιέννης από την εταιρεία Χιρς (Hirch) και ξεκινά τη λειτουργία του ο Σιδηροδρομικός Σταθμός Καρασουλίου. Το Πολύκαστρο πλέον αναπτύσσεται ως εμπορικό κέντρο.

Στα 1870, με το Βουλγαρικό εκκλησιαστικό σχίσμα, και την ίδρυση της Βουλγαρικής Εξαρχικής Εκκλησίας ξεσπά ένα κύμα εθνικιστικής βουλγαρικής προπαγάνδας με τη βοήθεια Ρώσων πρακτόρων. Πολλοί κάτοικοι αναγκάζονται κάτω από τις πιέσεις της Ρωσικής εξωτερικής πολιτικής του Πανσλαβισμού μέσω του βουλγαρικού παράγοντα, να προσχωρήσουν στην Εξαρχία και στην ουσία να εκβουλγαριστούν. Στην περιοχή δρα και αμερικανικός παράγων μέσω του Αυστριακού Προξενείου της Θεσσαλονίκης με σαφή στόχο των προσηλυτισμό των κατοίκων στον προτεσταντισμό, καθώς και βουλγαρουνίτες ιεραπόστολοι. Πολλοί κάτοικοι προσηλυτίζονται. Ο κίνδυνος εκβουλγαρισμού αφυπνίζει τον Ελληνισμό του Πολυκάστρου και οργανώνεται. Παράλληλα οργανώνει σχολείο ώστε να εκπαιδεύονται οι νέοι στην Ελληνική γλώσσα. Μετά το 1850 αναφέρεται στο Πολύκαστρο Ελληνική κοινότητα και σχολείο. Πληροφορίες για τη λειτουργία σχολείου στο Πολύκαστρο έχουμε από το 1880, όπως αποδεικνύεται από αποδείξεις πληρωμών δασκάλων, χωρίς αυτό να σημαίνει πως δεν υπήρχε σχολείο και πριν το 1880. Από γραπτές πηγές της περιόδου που αναφέρθηκε πρώτος δάσκαλος φαίνεται να ήταν ο Αβραάμ Αστερίου. Τα επόμενα χρόνια υπηρέτησαν από τη θέση του δασκάλου οι Κωνσταντίνος Χρήστου (1902 - 1903) και Δημήτριος Κασσάς (1906 - 1913). Το σχολείο στα 1906 είχε 15 μαθητές.

Την εποχή αυτή παρατηρείται και οικονομική άνθηση των Ελλήνων και χτίζονται εκκλησίες στην κωμόπολη του Πολυκάστρου (Προφήτη Ηλία (1859)- Ταξιαρχών σήμερα, Αγίου Αθανασίου το 1885). Στη συνέχεια οι Καρασουλιώτες έγραψαν λαμπρή ιστορία στον αγώνα τους κατά των Βουλγαρικών επιθέσεων. Την 29η Φεβρουαρίου του 1898, παραμονή του Αγίου Θεοδώρου σημειώνονται επεισόδια από τους εξαρχικούς που καταλαμβάνουν με τη βία το σχολείο και την εκκλησία του Προφήτη Ηλία. Μετά από εκκλήσεις της Ελληνικής Κοινότητας Καρασουλίου προς τον καϊμακάμη του καζά Γευγελής, επιστρέφονται το σχολείο και η εκκλησία και η λειτουργία τελείται πλέον εναλλάξ σε ελληνικά και βουλγαρικά. Τα κινητά αντικείμενα του ναού όμως (όπως δισκοπότηρα και άλλα τιμαλφή) επιδικάστηκαν στη Βουλγαρική εξαρχική κοινότητα. Με πρωτοβουλίες των προεστών του Καρασουλίου, στάλθηκαν αλλεπάλληλες αναφορές και απεσταλμένοι προς τον Επίσκοπο Πολυανής, Παρθένιο, προκειμένου να επαναφέρει την περιουσία του ναού στους Έλληνες, χωρίς όμως αποτέλεσμα. Στη συνέχεια, οι προύχοντες του Καρασουλίου απέστειλαν επιστολή προς τον Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Αθανάσιο, διαμαρτυρόμενοι για την κατάσταση. Σε ηρωική μορφή αναδείχθηκε ο ιερέας Γεώργιος Παπαντωνίου που υπήρξε εφημέριος από to 1899 έως το 1923. Παράλληλα οι κάτοικοι οργανώνουν ένοπλες επιτροπές άμυνας (ορκίζονται πολλοί στην «Μακεδονική Άμυνα» που λειτουργεί στα πρότυπα της Φιλικής Εταιρείας) για να αντιμετωπίσουν την βουλγαρική τρομοκρατία και τις τουρκικές αυθαιρεσίες.

Μακεδονικός αγώνας

Ο οπλαρχηγός Μιχαήλ Σιωνίδης με τον αδελφό του Διονύση

Κατά την κλιμάκωση του Μακεδονικού Αγώνα (1904-1908), οι Πατριαρχικοί κάτοικοι του Πολυκάστρου μάχονται σκληρά κατά του διπλού εχθρού (Τούρκων και Εξαρχικών). Στο Πολύκαστρο δρα ο Κωνσταντίνος Αργυρίου. Σημαντική είναι η δράση, κατά των κομιτατζήδων, του οπλαρχηγού Γεώργιου Καραϊσκάκη του Βογδαντσιώτη, που δρα σε όλη την περιοχή των λιμνών Αρτζάνης (Κάστρου) - Αμματόβου (Άσπρου). Οι λίμνες αυτές από το 1898 ενοικιάζονταν από τους Βούλγαρους και είχαν καταστεί απόρθητα κρησφύγετα, βάσεις και κέντρα ενεργειών των κομιτατζήδων. Επίσης ηρωική μορφή υπήρξε ο Μακεδονομάχος Μιχαήλ Σιωνίδης (1870-1935) από τη Γκίρτσιστα, που έδρασε με το σώμα του έως τη Γευγελή και την Πολυανή (Παλαιά Δοϊράνη).

Απελευθέρωση

Η περιοχή του Πολυκάστρου απελευθερώθηκε στον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο, το 1912, μετά τη μάχη των Γιαννιτσών και την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, μαζί με τη δυτική όχθη του Αξιού (περιοχή Γουμένισσας). Στις 31 Οκτωβρίου του1912 δόθηκε διαταγή σε απόσπασμα Ευζώνων να απελευθερώσουν τη Γευγελή. Το μεσημέρι της 1 Νοεμβρίου του1912, το απόσπασμα Ευζώνων υπό το συνταγματάρχη Κωνσταντινόπουλο, αναχώρησε από τη Θεσσαλονίκη σιδηροδρομικώς και το βράδυ της ίδιας μέρας αποβιβάστηκαν στο Σιδηροδρομικό Σταθμό Καρασουλίου. Χρειάστηκε να διανυκτερεύσουν στην κωμόπολη του Καρασουλίου, ώστε να εδραιώσουν την Ελληνική κρατική παρουσία, και την επόμενη το πρωί αναχώρησαν για τη Γευγελή, όπου κατέφθασαν μετά από επτάωρη πεζοπορία (για να διαπιστώσουν ότι ήδη στην πόλη βρίσκονταν Σερβικός λόχος). Κατά την απελευθέρωση η Ελληνική κοινότητα του Πολυκάστρου, με πρόεδρο τον Αθανάσιο Νάντσιο αριθμούσε 46 οικογένειες (146 κάτοικοι). Στα αμέσως επόμενα χρόνια έρχονται στην περιοχή Πολυκάστρου πολλοί Έλληνες από την περιοχή Γευγελής και Βογδάντσας, καθώς και πολλοί Σαρακατσαναίοιαπό περιοχές της Βορείου Μακεδονίας (Π.Γ.Δ.Μ.) λόγω των διωγμών του Γιουγκοσλαβικού κράτους. Η περιοχή έγινε το κέντρο οχύρωσης των συμμαχικών δυνάμεων κατά το Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στη Μάχη του Σκρα διακρίθηκε ο Πολυκαστρινός Πέτρος Λύκος (που αργότερα συμμετείχε και στη Μικρασιατική εκστρατεία)). Το 1919, με τη συνθήκη του Νεϊγύ, γίνεται ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλάδος και Βουλγαρίας, κατά την οποία έφυγαν από την περιοχή όλοι οι κάτοικοι με βουλγαρική συνείδηση και εγκαταστάθηκαν Έλληνες από τη Βόρειο Θράκη (Ανατολική Ρωμυλία) και συγκεκριμένα από τα χωριά Σιναπλί και Καρυές της περιοχής Καβακλίου (βόρεια κοιλάδα του Έβρου) και Ραβδά της περιοχής Μεσημβρίας.

Ο οικισμός Αλτσάκ Καλύβια τελικά καταργείται αφού συνενώνεται οικιστικά με το Πολύκαστρο (πρόκειται για την περιοχή νότια της γέφυρας του Αξιού). Το 1923, με την συνθήκη της Λωζάνης και την υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας, έφυγαν από την περιοχή οι μουσουλμάνοι κάτοικοι και εγκαταστάθηκαν Έλληνες από τη Μικρά Ασία και ειδικότερα από την Παφλαγονία (Ηράκλεια), τον Πόντο, τη Βιθυνία και τη Μαγνησία. Μαζί τους ήρθαν κατά κύματα και Έλληνες του Βορειοανατολικού Πόντου (Υπερκαυκασία), οι οποίοι, λόγω των διωγμών που υπέστησαν κατά την Γενοκτονία των Ελλήνων της Ανατολής, από τους Τούρκους, είχαν διαφύγει στην Ρωσία. Έτσι ο πληθυσμός του Πολυκάστρου αποτελούνταν πλέον από τους ντόπιους Μακεδόνες, μεταξύ των οποίων και πολλοί Σαρακατσαναίοι και Βλάχοι, και από τους πρόσφυγες της Βορείου Μακεδονίας (περιοχή Γευγελής - Βογδάντσας), της Ανατολικής Ρωμυλίας, του Πόντου, τηςΠαφλαγονίας, της Βιθυνίας (Δέντσες  ή Ίντζες Παντέρμου) και Μαγνησίας (Μετεβελί).

 κυκλική σφραγίδα της υπογραφής του Προέδρου: «Ελληνική Δημοκρατία - Κοινότης Μαυροσουλίου». Το 1928 το Καρασούλι μετονομάζεται σε Πολύκαστρο. Η εκδοχή, η οποία θεωρείται επικρατέστερη των άλλων, αναφέρεται στη χρονική περίοδο του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, όπου στην περιοχή του συνοικισμού υπήρχαν πολλές πολεμίστρες, οχυρωματικά έργα, σαν μικρά κάστρα και για το λόγο αυτό ο Γενικός Διοικητής Θεσσαλονίκης το 1928 ονόμασε τον οικισμό Πολύκαστρο. Η άποψη αυτή ενισχύεται από αναφορά που γίνεται, για τη συγκεκριμένη περιοχή, σε έργα που κατασκευάστηκαν από τη Μεραρχία Σερρών.

Τέλος, το Πολύκαστρο από Κοινότητα έγινε Δήμος με το Π.Δ. 265/ΦΕΚ 123/19-8-1986, μετά από ένωση των κοινοτήτων Πολυκάστρου - Λιμνοτόπου. Με το Σχέδιο Καποδίστριας ο Δήμος Πολυκάστρου απέκτησε διευρυμένη μορφή. Με το Σχέδιο Καλλικράτης το Πολύκαστρο ορίστηκε ως έδρα του Δήμου Παιονίας.

 Πηγή : https://el.wikipedia.org